U Njegoševoj Biljardi na Cetinju u toku je izložba „Fotografi na crnogorskom dvoru” koju je organizovao Narodni muzej Crne Gore povodom objavljivanja istoimene vrijedne monografije čiji je autor Maja Dragićević Roganović, diplomirani etnolog-antropolog i rukovodilac Etnografskog muzeja Crne Gore.
Na izložbi i u monografiji predstavljeno je preko 350 fotografija iz bogate kolekcije Muzeja kralja Nikole na Cetinju. Prvi put je stavljen na uvid vizuelni materijal sa punim nazivima autora i godinama nastanka fotografija, kao i veliki broj dosad neobjavljenih arhivskih dokumenata.
Prema riječima autorke, srećna okolnost je da su na tronu Crne Gore bile svestrano nadarene ličnosti, u pravom smislu prosvjetitelji i vizionari, koji su težili da, i pored skromnih materijalnih mogućnosti, u Crnu Goru unesu nove tehnološke izume. Prvi fotoaparat (dagerotip) donio je vladika Petar Drugi Petrović Njegoš i dva mlada Crnogorca je poslao u Dubrovnik na izučavanje te vještine. Sklonost prema fotografiji ispoljila su kasnije djeca Nikole Prvog, knjaginjica Jelena, knjažević Mirko i knjaginjica Ksenija. Nekoliko Ksenijinih fotografija je dio postavke i pokazuje suptilnu percepciju u odabiru tema jednog pasioniranog fotografa amatera.
– Složena, dinamična i turbulentna epoha vladavine Nikole Prvog bila je posebno inspirativna za dolazak brojnih fotografa u najmanju evropsku prijestonicu. Dolazili su u vrijeme ratnih sukoba, prateći događaje na bojištima, ili pak, prilikom udadbe crnogorskih knjaginjica i ženidbe sinova, proslava dinastičkih jubileja i državnih svetkovina. Zahvaljujući njihovom pregalaštvu ostali su sačuvani mnogi važni istorijski trenuci, značajne ličnosti, dvorski život i ceremonijali... – kazala je Dragićević Roganović.
Iz bogate i raznovrsne muzejske kolekcije autorka je izdvojila sedamdesetak fotografija na kojima su uglavnom članovi vladajuće porodice, prizori sa zabava, detalji iz svakodnevnog života... Izloženi su uglavnom pojedinačni i grupni portreti Nikole Prvi, Milene, knjaževa Danila i Mirka i njihovih supruga, Milice-Jute i Natalije, Petra, knjaginjica Jelene, Ksenije, Vjere, Marije, knjaževića Stevana, Stanislava i Mihaila.
Kako je istakla, fotografije su nastale u intervalu od 1885. do 1919. godine i predstavljaju vrijedne vizuelne zapise koji posjeduju umjetnička svojstva i time su eksponat za sebe, a pored nesporne istorijsko-dokumentarne vrijednosti prisutna je i likovno-estetska, uslovljena senzibilitetom majstora fotografije, njegovom vještinom, ukusom i pronicljivošću da uhvati pravi trenutak i, svakako, zahtjevom naručioca.
Autorka postavke je saopštila da izloženi radovi nisu nastali samo na Cetinju, već i u mondenskim centrima koje su mlađi članovi dinastije rado i često posjećivali. Njihovi autori su poznati evropski fotografi (braća Ludvig i Viktor Angerer, Ugo Betini, Lorenco Suscipij, Rafaelo Fereti, Luka Komerio, Masimino Dosio, Etore Peše, Ocup, Jan Langhans, Rudolf Mosinger, Karl Karlovič Bula), koji su imali ateljee u razvijenim kulturnim centrima (Rimu, Veneciji, Firenci, Napulju, Petrogradu, Moskvi, Pragu, Beču, Zagrebu...), a sa teritorije današnje Crne Gore tu su Antonio Jelaska, Tomaso Burato, Frančesko Laforest, Đorđe Đorđević, Branko Šobajić i drugi.
Izložba „Fotografi na crnogorskom dvoru” u rezidenciji Petra Drugog Petrovića Njegoša biće otvorena naredna dva mjeseca.
Z.P.


Impozantna plejada pregalaca

– Sa požutjelih fotografija, bez strahopoštovanja i laskanja, „družimo se” sa članovima vladarske porodice, prateći njihovu fizičku transformaciju od rane mladosti do godina duboke starosti. Noseći veristički biljeg vremena u kojima su nastajale, fotografije otkrivaju i psihu ličnosti koje su pozirale pred kamerom, ali i njihove autore, koji nijesu prihvatali sporednu ulogu iza objektiva. Nije pretjerano, ako ustvrdimo da je ova impozantna plejada pregalaca na polju fotografije ostavila dragocjeno i nemjerljivo nasljeđe o vremenu u kojem se stvarao nacionalni i kulturni identitet Crne Gore – kazala je Dragićević Roganović.